คำอธิบาย
หนังสือ จากวินทร์ถึงปราบดา เป็นผลสืบเนื่องมาจากงานวิจัยสาขาวรรณศิลป์ ของโครงการวิจัยเรื่อง การวิจารณ์ในฐานะปรากฏการณ์ของสังคมร่วมสมัยเพื่อพัฒนาความรู้ด้านสังคมศาสตร์การวิจารณ์ ภาคสอง ซึ่งผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. สุวรรณา เกรียงไกรเพ็ชร์ เป็นหัวหน้าโครงการ และเป็นโครงการวิจัยที่ได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)
ในระหว่าง 1 เมษายน พ.ศ. 2551 ถึง 30 กันยายน พ.ศ. 2552 ผู้เขียนในฐานะผู้วิจัยสาขาวรรณศิลป์ได้เลือกศึกษาบทวิจารณ์วรรณกรรมของวินทร์ เลียววาริณ และบทวิจารณ์วรรณกรรมของปราบดา หยุ่น เป็นกรณีศึกษา เพื่อให้ต่อเนื่องกับโครงการวิจัยภาคแรก ที่ได้ศึกษาบทวิจารณ์วรรณกรรมของอังคาร กัลยาณพงศ์ และบทวิจารณ์วรรณกรรมของชาติ กอบจิตติ ไปแล้ว
วินทร์ เลียววาริณ และปราบดา หยุ่น เป็นนักเขียนร่วมสมัยที่สร้างปรากฏการณ์ทางสังคมวรรณกรรมอย่างโดดเด่น วินทร์ซึ่งได้ฉายานักเขียนแนวทดลอง ได้ฉีกขนบวรรณกรรมและสร้างสรรค์นวลักษณ์แห่งกลวิธีการประพันธ์อย่างแยบยล โดยไม่ทิ้งสาระด้านเนื้อหา เขาได้รับรางวัลวรรณกรรมอย่างต่อเนื่องและเมื่อได้รับรางวัลซีไรต์ถึง 2 ครั้ง เขาก็ได้ถูกจับตามองจากสังคมวรรณกรรมอย่างถี่ถ้วนยิ่งขึ้น ปราบดา หยุ่น ก็เช่นเดียวกัน เริ่มสร้างสรรค์ผลงานหลังจากวินทร์ประมาณ 10 ปี ปราบดาเป็นหนึ่งในจำนวนนักเขียนแถวหน้าของวงวรรณกรรมไทยที่นำเสนอผลงานที่สำแดงคตินิยมหลังสมัยใหม่ ผลงานแปลกแหวกขนบของเขากระตุ้นให้ผู้อ่านตั้งคำถามกับปรากฏการณ์ของสังคม ไม่ว่าจะเป็นภาษา วัฒนธรรม ความเชื่อ ระบบตรรกะที่คุ้นชิน ความใหม่สดของผลงาน และภาพลักษณ์ของนักเขียนคลื่นลูกใหม่ ทำให้วรรณกรรมของปราบดาเป็นที่นิยมในหมู่นักอ่านหนุ่มสาวที่ต้องการอ่านวรรณกรรมมีสาระและร่วมสมัยทั้งเนื้อหา ความคิด และกลศิลป์ เมื่องานเขียนของปราบดาได้รับรางวัลซีไรต์ เขาก็ถูกจับตามองจากสังคมวรรณกรรมอย่างเข้มงวดเช่นเดียวกัน ดังนั้น วรรณกรรมของนักเขียนหนุ่มทั้งสองคนจึงได้รับการวิพากษ์วิจารณ์อย่างมากและหนักหน่วง ในขณะทำงานวิจัย วินทร์มีผลงานเขียน 31 เล่ม ปราบดามีผลงานเขียน 22 เล่ม และทั้งสองคนมีหนังสือที่เขียนร่วมกันเพราะเป็นจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ที่เขียนถึงกันอีก 7 เล่ม ผู้เขียนพบบทวิจารณ์วรรณกรรมของวินทร์ เลียววาริณ 71 เรื่อง วิทยานิพนธ์ 5 เรื่อง บทวิจารณ์วรรณกรรมของปราบดา หยุ่น 48 เรื่อง และ กำลังมีผู้ทำวิทยานิพนธ์อีก 1 เรื่อง ในวงวรรณกรรมไทยซึ่งกล่าวได้ว่าการวิจารณ์ยังไม่เติบโตนัก จำนวนบทวิจารณ์วรรณกรรมของนักเขียนทั้งสองคนสะท้อนว่าผลงานของเขามี อะไร ที่เชิญชวนหรือกระทั่งท้าทายนักวิจารณ์ และเมื่อศึกษาบทวิจารณ์โดยละเอียดก็พบว่าบทวิจารณ์หลายบทเสนอศาสตร์หรือองค์ความรู้อันอาจพัฒนาไปสู่ทฤษฎีแห่งการวิจารณ์ พร้อมกันนั้นบทวิจารณ์ได้แสดงให้เห็นเส้นทางควบคู่กันระหว่างการสร้างสรรค์และการวิจารณ์ ซึ่งบางครั้งก็เคียงคู่กันไป บางครั้งก็ล้ำหน้า แต่บางคราก็ล้าหลัง และนั่นเป็นเหตุผลที่ผู้เขียนเลือกศึกษาผลงานและบทวิจารณ์วรรณกรรมของนักเขียนทั้งสอง เพราะแสดงให้เห็นปรากฏการณ์ของสังคมร่วมสมัยที่น่าจะสกัดความรู้ด้านสังคมศาสตร์การวิจารณ์ของวงวรรณกรรมไทยได้เป็นอย่างดี
ผลของการวิจัยสามารถตอบโจทย์วิจัยที่กำหนดไว้ และประเด็นความคิดจากทัศนะวิจารณ์ทั้งด้านบวกและด้านลบที่สกัดได้จากบทวิจารณ์ยังให้ความรู้ในเรื่องสังคมศาสตร์การวิจารณ์ และสุนทรียศาสตร์ในบริบทของสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป นอกจากนี้ผู้เขียนยังเชื่อมโยงผลการศึกษาวิจัยบทวิจารณ์ของวินทร์ เลียววาริณและปราบดา หยุ่นกับผลการศึกษาวิจัยบทวิจารณ์ของอังคาร กัลยาณพงศ์และชาติ กอบจิตติ เพื่อชี้ให้เห็นความเชื่อมโยงในบริบทและบทบาทของนักเขียนทั้ง ๔ คนนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการมิได้วางตนอยู่ใน พื้นที่ ของวรรณกรรมกระแสหลัก แต่กลับมีความโดดเด่นจนในที่สุดกลายเป็นหัวเลี้ยวหนึ่งของวรรณกรรมไทยร่วมสมัย
นอกจากผู้เขียนจะใช้ข้อมูลจากบทวิจารณ์และบทสัมภาษณ์แล้ว ในระหว่างการวิจัย ได้จัดการสัมมนาทางวิชาการ 2 ครั้ง คือ การสัมมนาการวิจารณ์วรรณกรรมของวินทร์ เลียววาริณ ในเดือนมิถุนายน 2552 และการสัมมนาบทวิจารณ์วรรณกรรมของปราบดา หยุ่น ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2552 ผู้เขียนจึงใช้ข้อมูลจากวิทยากร ซึ่งมีทั้งนักวิชาการ นักเขียน และนักอ่านร่วมประกอบการวิเคราะห์วิจัยด้วย รายละเอียดของการสัมมนาทั้งสองครั้งจะอยู่ในภาคผนวกของหนังสือเล่มนี้ รวมทั้งรายชื่อผลงานและรายชื่อบทวิจารณ์วรรณกรรมของนักเขียนทั้งสองคน
ผู้เขียนหวังว่าหนังสือจากวินทร์ถึงปราบดาจะให้ความรู้ด้านการวิจารณ์วรรณกรรม สังคมวิทยาวรรณกรรม สังคมศาสตร์แห่งการวิจารณ์ และที่สำคัญคือบทบาทของการวิจารณ์ต่อการสร้างสรรค์และการอ่าน เพราะนอกจากการวิจารณ์จะได้สะท้อนปฏิกิริยาของผู้อ่านแล้วยังส่องสะท้อนให้เห็นพัฒนาการของการสร้างสรรค์วรรณกรรมอีกด้วย
ผู้เขียนขอขอบคุณคุณวินทร์ เลียววาริณ คุณปราบดา หยุ่น นักวิชาการ นักวิจารณ์ นักอ่านและผู้สื่อข่าวสายวรรณกรรม สำหรับผลงานวรรณกรรม บทบรรยาย บทความ บทวิจารณ์ และบทสัมภาษณ์ที่เป็นข้อมูลในการศึกษาวิจัยเรื่องนี้
ศาสตราจารย์ ดร. รื่นฤทัย สัจจพันธุ์
